Ο "φόβος" ή οι "φοβίες" είναι κάτι που όλοι μας έχουμε βιώσει αλλά και βιώνουμε σχεδόν καθημερινά.
Φοβία για τα ύψη, για τις αράχνες, για τις κατσαρίδες, για τα αεροπλάνα, για τα φίδια, η λίστα είναι ατελείωτη. Εξωτερικά ερεθίσματα.
Υπάρχει όμως και αυτό που δεν φαίνεται.
Φόβος του να μην αποτύχω, οτι δεν είμαι αρκετά καλός, οτι δεν αρέσω, φόβος της εγκατάλειψης, της μοναξιάς, του θανάτου. Εσωτερικά ερεθίσματα. Πολλές φορές πηγάζουν από τραυματικές (αλλά και μη) εμπειρίες και αλληλεπιδράσεις μας στο παρελθόν. Από πεποιθήσεις και αντιλήψεις που έχουμε ακούσει, παρατηρήσει, ερμηνεύσει αλλά και υιοθετήσει στο μυαλό μας.
Γιατί ο φόβος όμως συνεχίζει να υπάρχει στον άνθρωπο;
Καταρχήν, υπάρχει σε ο,τιδήποτε αναπνέει και τρέφεται και όχι μόνο στον άνθρωπο. Ο φόβος έχει εξελιχτική μόρφη, δηλαδή υπήρξε εδώ και εκατομμύρια χρόνια, υπάρχει και θα υπάρχει γιατί εξυπηρετεί κάποιους σκοπούς. Μας προστατεύει. Πως;
Μάλλον έχεις ακούσει το "fight, flight or freeze" response, αλλά τί είναι;
Όταν αισθανόμαστε φόβο, συνήθως έχουμε 3 αντιδράσεις "fight" δηλαδή "παλεύουμε" με το φοβογόνο ερέθισμα, "flight" δηλαδή "πτήση", το βάζουμε στα πόδια για να αποφύγουμε τυχόν συγκρούσεις που μπορεί να είναι μοιραίες για εμάς, ή "freeze" που σημαίνει οτι ακινητοποιούμαστε - παγώνουμε, γινομαστε πιο μικροί για να κρυφτούμε αλλά και για να φανούμε λιγότερο σαν απειλή στο φοβογόνο ερέθισμα μας, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες να δεχθούμε επίθεση (είτε λεκτική είτε σωματική!)
Αρκετές φορές όμως ο φόβος μας μπορεί να είναι παράλογος και δυσλειτουργικός στην καθημερινότητα μας. Λίγο σαν ένας χαλασμένος συναγερμός που ενεργοποιείται με το παραμικρό. Κάποτε μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και σε μορφή κρίσης πανικού. Μπορεί να μας απομονώσει στο σπίτι, αλλά και να μας σταματήσει από το κάνουμε αυτά που αγαπάμε με αυτούς που αγαπάμε.
Καθε φορά όμως που ενεργοποιείται και εμείς αποφεύγουμε να βιώσουμε το άβολο συναίσθημα που μας προκαλεί, τότε πολύ απλά του δίνουμε δύναμη και εξουσία πάνω μας. Και όσες περισσότερες φορές συμβεί και όσες περισσότερες τεχνικές χρησιμοποιήσω για να αποφύγω το αίσθημα του φόβου, τόσο πιο δυνατός επιστρέφει πίσω.
"Ο φόβος είναι κάτι σαν ένα μικρό τερατάκι, που φαίνεται μικρό και άκακο στην αρχή. Όσο πιο πολύ αποφεύγω να βιώσω αυτό που μου προκαλεί φόβο, τόσο πιο πολύ τρέφεται και μεγαλώνει αυτό το τερατάκι, μέχρι που στη συνέχεια κατευθύνει τη ζωή μου.”
Άρα η λύση μερικές φορές για να διαχειριστώ το φόβο μου είναι να αφήσω αυτό το τερατάκι να ατροφήσει, ή τουλάχιστον να σταματήσει να μεγαλώνει. Σταδιακά εκθέτοντας τον εαυτό μου, (με την καθοδήγηση κάποιου ειδικού) σε αυτό ή αυτά που με φοβίζουν, με μικρά, απλά και διαχειρίσιμα πειράματα στην καθημερινότητα μου, τα οποία θα με βοηθήσουν να αποδείξω στον εαυτό μου οτι ο φόβος μου είναι απλά ένα παρασκεύασμα των παιχνιδιών που μου παίζει το μυαλό μου και όχι η πραγματικότητα!
"No fear" is impossible. Have some fear, but manage it effectively. That's healthier!
Ορέστης Κασινόπουλος, Ph.D. | Orestis Kasinopoulos, Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Clinical Psychologist